کوددهی در کشت گندم

کوددهی در کشت گندم عنوان این مقاله از سازمان فائو برای شما عزیزانی است که یا اقدام به کشت گندم نموده یا علاقه‌مند به آن هستید.

گندم پر کشت‌ترین محصول غلات در جهان است. تقریباً 215 میلیون هکتار از 670 میلیون هکتار زیر کشت غلات، تحت کشت گندم قرار دارد.

دانه گندم حاوی 70 درصد نشاسته و 12 تا 18 درصد پروتئین می‌باشد. بیشترین عملکرد دانه با گندم زمستانه حاصل می‌شود. از 1 تن در هکتار تا بیش از 12 تن در هکتار، با میانگین جهانی حدود 3 تن در هکتار عملکرد داریم. عملکردهای بالا (تا 14 تن در هکتار) از واریته‌های بسیار پربار با تغذیه گیاهی و مدیریت مناسب خاک‌های حاصلخیز و تأمین آب کافی قابل دستیابی است.

عملکرد گندم در نتیجه برنامه‌های اصلاحی به طور قابل توجهی افزایش یافته است. برخی ارقام گندم نسبت به ارقام محلی، به عناصر غذایی استفاده شده پاسخگویی بیشتری دارند و نیز در برابر خوابیدگی مقاوم‌تر هستند.

گندم تقریباً در هر خاکی می‌تواند رشد کند، اما برای رشد خوب، خاک باید حاصلخیز باشد. ساختمان خاک برای ریشه‌های گندم، باید خوب و متخلخل باشد. pH بهینه خاک برای گندم، باید کمی اسیدی تا خنثی باشد، گرچه می‌توان آن را به خوبی در خاک قلیایی تحت آبیاری نیز کشت داد.

کوددهی در کشت گندم

برای کوددهی در کشت گندم، مقدار عناصر مورد نیاز گندم را می‌توان با آزمون خاک و برداشت عناصر توسط دانه و کاه و کلش گندم بدست آورد. در یک کشت گندم زمستانه در هر هکتار 6/7 تن دانه برداشت می‌گردد، که این مقدار دانه، 200 کیلوگرم نیتروژن، 55 کیلوگرم فسفر (P₂O₅) و 252 کیلوگرم پتاسیم (K₂O) جذب می‌کند.

در شرایط نیمه‌گرمسیری هند، 4/6 تن دانه و 6/9 تن کاه و کلش به دست می‌آید که باعث جذب 128 کیلوگرم نیتروژن، 46 کیلوگرم فسفر (P₂O₅)، 219 کیلوگرم پتاسیم (K₂O)، 28 کیلوگرم کلسیم (Ca)، 19 کیلوگرم منیزیم (Mg)، 22 کیلوگرم گوگرد (S)، 1/8 کیلوگرم آهن، 0/5 کیلوگرم روی، 0/5 کیلوگرم منگنز و 0/15 کیلوگرم مس می‌شود.

نسبت عناصر غذایی جذب شده که به دانه رسیده‌اند برای نیتروژن و فسفر 70 درصد و برای پتاسیم 25-20 درصد است.

در گندم زمستانه، نیاز غذایی پیش از زمستان کم است. طی رشد رویشی در بهار، نیاز غذایی به حداکثر خود می‌رسد.

در جاهایی که از کود آلی استفاده می‌شود باید قبل از کاشت یا در صورت استفاده با دقت به صورت آبکی (دوغاب) در طول رشد اولیه به کار رود.

کوددهی در کشت گندم بسته به حاصلخیزی خاک، شرایط اقلیمی، خصوصیات رقم و عملکرد بسیار متفاوت است.

عناصر غذایی ماکرو

در نواحی معتدل، 25 کیلوگرم نیتروژن برای هر 1 تن دانه (با 15 درصد پروتئین) لازم است. بنابراین فقط برای 10 تن دانه، 250 کیلوگرم نیتروژن و حدود 40-30 درصد هم برای بیومس گیاهی، که در مجموع 350 کیلوگرم نیتروژن مورد نیاز می‌باشد. از آنجایی که یک سوم این مقدار را خاک حاصلخیز تأمین می‌نماید، باقی نیاز را باید با کود برطرف کرد.

به صورت ایده‌آل در گندم زمستانه، بهتر است کاربرد کود نیتروژن در مرحله‌های زیر انجام گیرد:
– در پاییز: فقط 30 کیلوگرم نیتروژن در هکتار (یا عدم استفاده نیتروژن در مواقعی که نیتروژن کافی از کشت قبل در زمین باقی مانده باشد)
– ابتدای بهار: حدود 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار (نیتروژن خاک باید از آن کم شود)
– در ابتدای شخم زدن: حدود 50-30 کیلوگرم نیتروژن در هکتار
– در زمان جوانه‌زنی: 60-40 کیلوگرم نیتروژن در هکتار – که آن را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد تا یک محلول‌پاشی دیررس برای بهبود مقدار پروتئین و کیفیت داشته باشیم.

گندم برای نیتروژن به کود خاصی نیاز ندارد ولی با این حال در بهار با هوای سرد، نیترات نسبت به آمونیوم و اوره سریع‌الاثر است.

همانطور که گفته شد، هر کیلوگرم نیتروژن سبب تولید 25-15 کیلوگرم دانه خواهد شد. جایی که عملکرد توسط اقلیم یا هر عاملی محدود شود، نرخ کوددهی نیز با در نظر گرفتن نیاز غذایی کمتر گیاه و وضعیت عنصر غذایی در خاک، کاهش خواهد یافت.

در اقلیم‌های نیمه‌گرمسیری برای ارقام پربار و تحت کشت با آبیاری، عموماً 150-120 کیلوگرم نیتروژن در هر هکتار و برای ارقام سنتی یا جاهایی که آبیاری نداریم، نصف این مقدار توصیه می‌شود.

معمولاً کاربرد نیتروژن طی 2 تا 3 مرحله پیشنهاد می‌شود، هنگام کشت و 1 ماه و 2 ماه بعد از کشت.

هنگام تشکیل پوشش ابتدایی گیاه، معمولا نیتروژن به شکل اوره یا ترکیبات NPK یا NP تأمین می‌گردد. سپس برای پوشش‌های بالایی گیاه، به هر فرمی مناسب است ولی سولفات آمونیوم در خاک‌های با کمبود گوگرد، ارجح می‌باشد.

به گندم دیم بسته به رطوبت ذخیره شده خاک و بارندگی فصلی، میزان نیتروژن مصرفی متفاوت است و می‌توان از 40 تا 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار استفاده کرد.

از آنجایی که تأمین بهینه فسفر و پتاسیم برای عملکردهای بالا مورد نیاز است، حتی در دوره‌های تنش آبی، این عناصر غذایی باید قبل از کاشت در بهار یا پاییز استفاده شوند، مگر این که خطر شسته شدن پتاسیم در خاک‌های شنی وجود داشته باشد.

به عنوان یک قاعده، در خاک‌های حاصلخیز، عناصر غذایی آن برای جبران مقدار برداشت شده توسط دانه و کاه و کلش کافی هستند.

برای عملکرد 8 تن در هکتار در گندم زمستانه، مقادیر توصیه شده در هر هکتار به این صورت است: 90 کیلوگرم فسفر (P₂O₅)، 160 کیلوگرم پتاسیم (K₂O) و 25 کیلوگرم منیزیم. در خاک‌های دارای کمبود، مقادیر مذکور، باید 30 درصد بیشتر و در خاک‌های با مقادیر زیاد، 50 درصد کمتر در نظر گرفته شود.

کمبود دیگر عناصر غذایی احتمالاً در خاک‌های فقیر، در عملکردهای بالای محصول با کاربرد مداوم کودهای NPK رخ دهد. گوگرد و منیزیم دو عنصر غذایی که احتمالاً محدود کننده باشند. اینها را می‌توان قبل از کاشت بکار برد یا در مورد گوگرد، از طریق یک کود نیتروژنه حاوی گوگرد.

هرجایی که علائم کمبود ظاهر شد، استفاده از کودهای محلول در آب یا محلول‌پاشی، چاره‌ساز است.

عناصر غذایی میکرو

در عملکردهای بالا، کمبود منگنز و روی ممکن است در خاک‌های خنثی تا قلیایی و مس در خاک‌های شنی رخ دهد.

کمبود روی به طور کلی در کشت‌های فشرده در خاک‌های با بافت درشت یک مشکل است که استفاده از 62/5 کیلوگرم در هکتار سولفات روی هر 3-2 سال یک‌بار پیشنهاد می‌شود. کمبود روی را نیز می‌توان با محلول‌پاشی 0/5 درصد سولفات روی برطرف نمود که 3-2 بار محلول‌پاشی در فواصل 15 روزه ممکن است مورد نیاز باشد.

در خاک‌های دارای کمبود منگنز، محلول‌پاشی با محلول 0/5 درصد سولفات منگنز، 4-2 روز قبل از اولین آبیاری و دوباره 3-2 بار در فواصل هفتگی را می‌توان در روزهای آفتابی انجام داد.